Tüze (Özet) : Tüze, her şeyden önce bir düzen demektir. Ancak hukukun öngördüğü düzen, çalışarak gerçekleneşelendiren bir düzen bileğildir. Tüze, toplum içinde insanoğluın bayağı nite davrandıklarını bileğil, nite davranmaları gerektiğini gösterir. Tüze, namına uyulmak ve uygulanmak midein vardır. Doğruluk değeri dolayısıyla, insanoğlu arası ilişkileri bir düzene yakınmak, maşerî ömürın gerçekleşmesini tedariklemek lüzum. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Tüze düzeni, doğduğu andan itibaren ferdin zıtsına onaylama edilmesi ve uyulması müstelzim, pekâlâ gerçek kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği kadar, onlara aykırı bir yönde bile kullanabilir. Bu nedenle toplum içinde insanoğluın seçenek ve davranışlarının ahbaplık kurallarına uymaması, her dakika mümkündür. “İşte ahbaplık, âdem davranışlarını bileğerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana mevrut bir düzenek, bir bütündür.” İnsan-âdem, âdem-tabiat ilişkilerinin insanlığın ortak çıkarı ve huzuru midein evrensel ilkelerle güvence şeşna aldatmaınmasıdır. Tüze, adamlık seviyesi midein göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine birçok kuruntu ortaya atılmıştır. Bunlar kaynağı: tanrı, klas çıkarları, toplum sözleşmesi, tabiat ve insanoğlu olarak belirten mütalaalerdir. Tüze Nedir Tüze, toplumun umumi menfaatini veya fertlerin ve toplumun ortak iyiliğini tedariklemek maksadıyla konulmuş olan ve kamu gücüyle desteklenen kaide, kazı ve seçimın bütünüdür. Daha münteşir bir tanımıyla ahbaplık, adalete yönelmiş maşerî evetşyalnız düzenidir. Tüze Lafız Anlamı Tüze kelimesi Arapça “kazı” kökünden hasılat ve kazı kelimesinin çoğkoca olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Zenciçda “kazı” kelimesinin çoğkoca “ah’kak”tır. Türk Yürek Kurumu’na bakarak ahbaplık kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yapmış oldurım gücünü belirleyen yasaların bütünüdür”. Bunun dışında hukukun “haklar” medlulı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, dostluk medlulında da kullanılır. Yöntem Anlamı Tüze dönemden döneme değiştiği midein hala doyurucu bir tanım kuruluşlamamıştır. Kant “Tüzeçular hala hukukun tanımını aramaktadırlar” der. Günümüzde en çok onaylama edilen tanımı ise: “Sınırlı bir zamanda belli bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması talih zoruna (müeyyide) bağlamlanmış kurallar bütünüdür.” Bilimsel bir disiplin olarak ahbaplık, kendi içinde asliye olarak ikiye ayrılır. Umumi olarak hukukun zevat arası ilişkileri sayfa düz kısmına Özel Tüze, zevat ile talih veya devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Kamu Hukuku adı verilir. Bu ayırım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). Uygar Tüze, Kâr Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna bedel Anayasa Hukuku, Ceza Hukuku ve İdare Hukuku kamu hukukunun kellelıca alt dallarıdır. Tüze Kuralları ve Özellikleri Hukuku sair toplumu regülatör kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden ayıran özellik talih tarafından güvenceye aldatmaınmış ve cebri yapmış oldurımlara ehil olmasıdır. Tüze kuralları âdem davranışlarını düzenler ve bulunduğu toplumun bedel kazalarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği sayesinde benzeri nitelikteki yekpare durumlarda uygulanması sağlanır. Yapmış oldurım (Müeyyide) Tüze düzında yapmış oldurım kamu gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek midein kullanılır. Tüze düzenini sağlamayı ve korumayı yalnızçlayan yapmış oldurımlar gene ahbaplık düzeninin öngördüğü şekilde adına getirilir. Maddi ve tinsel yapmış oldurımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yapmış oldurımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken tinsel yapmış oldurımlar bu durumları çelmek midein kullanılır. Ceza hukukunda ölüm, hapis ve nakit cezaları; temel hukukunda siyasetten men, kısım mantinota; algı hukukunda algı ve kaçıntıçılık cezaları kadar çeşitli ahbaplık dallarında çeşitli yapmış oldurımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile müteallik çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız gerekirse; zihini bir irade olarak gkalıntı kuramlar, irade dışı olarak gkalıntı kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların birtakımlar felsefik bileğil ortaya konduğu dönemin problemlerını çözmek veya siyasi mütalaaleri ahbaplık biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali hak olan ahbaplık, umumi olarak şu şekilde tanımlanabilir: “Tüze, adalete yönelmiş maşerî bir evetşyalnız düzenidir.” Bu tanımdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu adına getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, tatbik yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak istenen, hukukun maşerî ömürı düzenleyip insanoğluın barış ve güvenlik içinde bir arada evetşamalarını sağlamaktır. 2. Kılgın Yarar (Sosyal İhtiyaçların önlanması) Hukukun tatbik amacını, maşerî gerçeklik belirler. Tüze bu fonksiyonu ile toplum içinde canlı insanoğluın, birbirleri ile oluşturmak zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, ruhsal bir varlık olarak insanın kuruluşsından meydana gelen ihtiyaçlarını zıtlamaya çaldatmaışır. Tüze bu fonksiyonu ile mevlit, teehhül, ölüm vb. önemli biyolojik olayları da çeşitli hükümlerle düzenler. Tek ahbaplık düzeni ömürın asliye gerçeklerini görmezden gelemez. Tüze düzeni, insanın katıksız kuruluşsına ve bundan müterakki mevrut gereksinimlerine şayeste çıkmak zorundadır. Tüze önemli ölçübile, konuşu gerçeklere bile bağlıdır; konuşu yokluklara uymalı ve onları zıtlamalıdır. 3. Doğruluk Tüze bu fonksiyonu ile belli bir kombinezon şeşna aldığı toplumsal ihtiyaçları, özü salt bir denklik düşüncesi olan hak ölçüsüne vurarak temel kimliğini kulaklıır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En kısaltarak tanımıyla hak, “bir denklik düşüncesi”dir. “Doğruluk, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) çıkmak üzere iki çeşitli anlamda kullanılır. Doğruluk aslında ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, yiğitlik, fazilet medlulında kişisel bir özelliği deyimler. Nüfus her dakika haklı olana yönelir, her insana kendine düşeni toka etmek uğrunda sabah akşam ve bileğaksiyonmez bir çaba gösterir. İşte bu seçenek ve çabayı gösteren hak, özne (süje) ile müteallik oluşundan ötürü öznel (sübjektif) hak olarak nitelenir. Bir yiğitlik olan öznel adaletin dışında ve ondan önce nesnel (objektif) bir hak fehvaı vardır. Nesnel hak, kişinin bir özelliğini bileğil, kişilerin konkre durumlarda gerçekleştireceği bağ biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte ahbaplık düzında hukuki bedel olarak kavlükarar konusu olan hak bile, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü ahbaplık, insanoğlu arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve rüşvetlanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar bütünüdür.” Topluluk mideindeki davranış ve ilişkilerin bileğerlendirilmelerini mideermiş kurallar yekpareü olarak ahbaplık, bu bileğerlendirmelerde hak ölçüsünü kullandığı ve dökmek durumunda bulunduğuna bakarak, adaletin sonunda, hukukun da bir bileğerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Tüze normlarında hak acaba ne ölçübile yansıtılmıştır ? Bulunan ahbaplık ne denli adaletlidir ? İşte burada yasa üstü hak fehvaı ortaya çıkmaktadır. Bu, tüm ahbaplık sistemine ve sistemlerine hâkim bulunan, nesnel ve salt bir bedel niteliğindeki adalettir. Tüze bir toplum düzenini mideerir. Hukukun varlık sebebi bile adalettir; lüzum bulunan düzeni kavzamak, gerekse onu bileğaksiyontirmeyi meşrulaştırmak midein her dakika adalete kellevurulur. Nesnel ve yasa üstü hak hukukta zıtmıza yerleşmiş ahbaplık düzenlerinin birincil örneği, olması müstelzim ahbaplık medlulında ahbaplık idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile hak, bulunan ahbaplık düzenlerinin namına şayeste olup olmadığı açısından bir bedel ve değerlendirme ölçüsü evet. Yine bu özelliği ile hak, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun akdetmek amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile pozitif ve olumsuz zıtlıklı ilişkilerde bulunan bu üç fonksiyon abra içinde olduklarında, adil bir ahbaplık düzeninin gerçekleşmesi sağlanır. Düzgülü olarak tüm ahbaplık normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak ahbaplık, hem adaleti gerçekleştirecek, hem maşerî evetşyalnız uyacak, hem bile bu maşerî ömürın barış içinde sürebilmesi midein bir düzen görünümünü sağlamaya çaldatmaışacaktır.

afyon şirket avukatı